วันนี้นึกครึ้มอยากจะชงมัทฉะกินเอง ก็เลยไปซื้อนมสดเมจิขนาด 450 มล. ที่ 7-Eleven ราคา 28.25 บาท ก็เลยควักเหรียญ 29 บาท ไปให้พนักงงาน
พนักงานถามว่า “พอดีใช่ไหมครับ?”
ผมบอกว่า “เมื่อกี๊ให้ไป 29 บาท ต้องทอน 0.75 บาทครับ”
พนักงานก็ยื่นเหรียญ 1 บาทกลับให้ผม
ผมก็เลยถามว่า “ไม่มีเหรียญย่อยหรือครับ?”
พนักงานบอก “ไม่มีครับ”
เมื่อเป็นเช่นนั้น ผมก็ยื่นเหรียญบาทกลับไปแล้วบอกว่า “งั้นไม่เป็นไรครับ”
บทสรุปสุดท้ายคือ
ผมต้องจ่าย 29 บาทสำหรับนมราคา 28.25 บาท (ขาดทุน 75 สตางค์)
คำถามก็คือ
ในกรณีที่ทั้งผมและร้านค้าไม่มีเหรียญ 25 สตางค์เลย
ตามหลักการปัดเศษแล้ว ร้านต้องปัดลงมาให้เราใช่หรือเปล่า?
เพราะถ้าร้านปัดลงมา จะมีผู้เสียหายแค่ 25 สตางค์ (คือร้านค้า)
ในขณะที่เหตุการณ์จริงในวันนี้มีผู้เสียหายถึง 75 สตางค์ (นั่นก็คือผมเอง)
ความเสียหายมากกว่าที่ควรจะเป็นถึง 3 เท่า
นี่แสดงถึงความบกพร่องในการตัดสินใจของผมเองสินะ?
หากลองใช้กราฟผลประโยชน์1 มาตรวจสอบการกระทำของผมคงจะเป็นดังรูปด้านล่างนี้
จุดสีแดงนั้นแสดงถึงการกระทำของผมที่ทำให้ตนเองเสียผลเสียผลประโยชน์ 75 สตางค์ ในขณะที่ร้านค้าได้ประโยชน์ไป 75 สตางค์ นั่นหมายความว่าผมตกอยู่ในฝั่งคนกระจอกโดยสมบูรณ์ (ไม่เอียงไปทางแกมฉลาดและแกมโง่)
ในทางตรงกันข้าม หากผมตัดสินใจรับเงินทอน 1 บาทนั้นตั้งแต่แรก ผมจะได้ประโยชน์ 25 สตางค์และร้านค้าเสียผลประโยชน์ 25 สตางค์ (ดังจุดสีน้ำเงิน) ซึ่งจะทำให้ผมกลายเป็นคนโฉดโดยสมบูรณ์
แต่ถึงอย่างนั้น หากเกิดเหตุการณ์แบบเดิมอีกในอนาคต ผมควรตัดสินใจเป็นคนโฉดหรือ?
เงิน 25 สตางค์นี่ อาจทำให้ผมกลายเป็นคนละคนได้เลยนะ
ถ้าเป็นคุณล่ะ จะยอมเป็นคนแบบไหน?
1 จากหนังสือ The Basic Laws of Human Stupidity | Carlo M. Cipolla
ยกให้ร้านไป 0.75 สตางค์ ดีกว่ารับมา 0.25 สตางค์ แต่เราก็คงไม่สบายใจอยู่ดีที่รับเงินส่วนที่ไม่ใช่ของเรามา